سفته ضمانت، سندی است که در ابتدای همکاری میان کارگر و کارفرما رد و بدل می‌شود. هدف از این اقدام، ایجاد اطمینان برای کارفرما از حسن انجام کار و جبران خسارات احتمالی از سوی کارگر است. اما سوالی که برای بسیاری از افراد پیش می‌آید، تکلیف این سفته پس از اتمام دوره همکاری چیست؟ آیا کارفرما حق دارد آن را نزد خود نگه دارد؟ کارگر چگونه می‌تواند برای بازپس‌گیری آن اقدام کند؟ در این مقاله از زودی کارا مرجع خدمات غیر حضوری تامین اجتماعی قصد داریم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم و یک راهنمای جامع در این خصوص ارائه نماییم.
ماهیت حقوقی سفته ضمانت در روابط کار
سفته ضمانت در واقع همان سفته‌ای است که در قانون تجارت تعریف شده است؛ یک سند تعهد پرداخت. با این حال، در روابط کاری، هدف اصلی از ارائه این سفته، تضمین انجام وظایف و جبران خسارت احتمالی است، نه پرداخت وجه آن در زمان معمول اسناد تجاری. قانون کار به طور مستقیم به موضوع اخذ سفته ضمانت نپرداخته است، اما با توجه به اصل آزادی قراردادها، این امر با توافق طرفین امکان‌پذیر است. با این وجود، نحوه استفاده و استرداد این سند باید منطبق با اصول قانونی و عرف کاری باشد.
زمان و شرایط قانونی استرداد سفته ضمانت
پس از پایان یافتن رابطه کاری، چه به دلیل اتمام قرارداد کار، استعفای کارگر یا اخراج وی، زمان بازگرداندن سفته ضمانت فرا می‌رسد. شرط اصلی برای استرداد این سند، انجام تسویه حساب کامل میان کارگر و کارفرما است. پس از آنکه تمامی حقوق و مزایای کارگر به طور کامل پرداخت شد و در صورتی که کارفرما ادعایی مبنی بر خسارت وارده از سوی کارگر نداشته باشد، موظف است سفته ضمانت را به کارگر بازگرداند. توصیه می‌شود کارگر پس از قطع همکاری، درخواست کتبی خود را برای بازپس‌گیری سفته به کارفرما ارائه نماید.
مراحل قانونی مطالبه سفته ضمانت
در صورتی که کارفرما از بازگرداندن سفته ضمانت امتناع نماید، کارگر می‌تواند از طریق مراجع قانونی زیر اقدام کند:
- درخواست شفاهی: در ابتدا، تلاش برای حل مسالمت‌آمیز از طریق گفت‌وگو با کارفرما توصیه می‌شود.
- ارسال اظهارنامه: در صورت عدم حصول نتیجه، ارسال یک اظهارنامه رسمی از طریق دفاتر خدمات قضایی و درخواست کتبی بازگرداندن سفته با تعیین مهلت قانونی، گام بعدی است.
- مراجعه به مراجع حل اختلاف کار: در صورت عدم پاسخگویی یا امتناع کارفرما، کارگر می‌تواند با ارائه دادخواست و مدارک مربوطه به هیات تشخیص اداره کار مراجعه نماید. در صورت عدم رضایت از رای هیات تشخیص، امکان طرح دعوا در هیات حل اختلاف نیز وجود دارد.
- طرح دعوا در دادگاه‌های عمومی: در موارد خاص و پس از طی مراحل قبلی، امکان طرح دعوا در دادگاه‌های عمومی دادگستری نیز وجود دارد.
مدارک مورد نیاز برای پیگیری قانونی
برای پیگیری قانونی موضوع بازگرداندن سفته ضمانت، کارگر به مدارکی نظیر تصویر قرارداد کار، تصویر سفته (در صورت وجود)، مدارک شناسایی، نامه درخواست بازگرداندن سفته و رونوشت اظهارنامه ارسالی نیاز خواهد داشت.
تشریفات بازگرداندن سفته ضمانت به کارگران
نکات مهم برای کارگران و کارفرمایان
برای کارگران: در زمان ارائه سفته، مبلغ و تاریخ آن را در قرارداد کار ذکر نموده و رسید کتبی دریافت نمایید. پس از قطع همکاری، به موقع برای مطالبه آن اقدام کنید.
برای کارفرمایان: سفته‌های ضمانت را در مکان امن نگهداری نموده و پس از تسویه حساب و عدم وجود خسارت، در زمان مقرر به کارگر مسترد نمایید.
سوء استفاده‌های احتمالی و راهکارهای مقابله
متاسفانه، در برخی موارد ممکن است کارفرمایان از بازگرداندن سفته بدون دلیل موجه امتناع کرده یا مبالغ غیرقانونی را از طریق آن مطالبه نمایند. در چنین شرایطی، کارگران می‌توانند از طریق مراجع قانونی اعتراض خود را ثبت نموده و خواستار احقاق حق شوند. مراجع قانونی نیز موظفند از حقوق کارگران در این زمینه حمایت کرده و کارفرمایان متخلف را ملزم به استرداد سفته نمایند.
پیشنهاد مطالعه: چه زمانی کارفرما می‌تواند سفته کارگر را به اجرا بگذارد؟
نتیجه‌گیری
بازگرداندن سفته ضمانت پس از پایان همکاری، یک حق قانونی برای کارگران محسوب می‌شود. با آگاهی از قوانین و طی نمودن مراحل صحیح، کارگران می‌توانند نسبت به استرداد این سند اقدام نمایند. همچنین، رعایت اصول انصاف و قانون از سوی کارفرمایان، از بروز اختلافات و مشکلات آتی جلوگیری خواهد نمود.
سوالات متداول
- آیا کارفرما می‌تواند بابت خسارت وارده به کارگاه، سفته ضمانت را نگه دارد؟ بله، اما کارفرما باید میزان خسارت وارده را اثبات نموده و مبلغ مطالبه شده از سفته نباید بیش از میزان خسارت باشد. در صورت اختلاف، مراجع حل اختلاف کار تعیین‌کننده خواهند بود.
- اگر کارفرما از بازگرداندن سفته امتناع کند، چه باید کرد؟ در این صورت، کارگر می‌تواند با ارسال اظهارنامه و سپس مراجعه به مراجع حل اختلاف کار (هیات تشخیص و حل اختلاف)، موضوع را به صورت قانونی پیگیری نماید.
- آیا کارگر می‌تواند قبل از قطع همکاری، سفته ضمانت خود را مطالبه کند؟ خیر، طبق عرف و قانون، سفته ضمانت پس از اتمام رابطه کاری و انجام تسویه حساب قابل مطالبه است.
- آیا کارفرما می‌تواند مبلغ سفته را به عنوان بخشی از حقوق پرداخت نشده نگه دارد؟ خیر، سفته ضمانت برای تضمین حسن انجام کار و جبران خسارت احتمالی است و نمی‌توان آن را به عنوان جایگزین حقوق پرداخت نشده در نظر گرفت.
- بهترین راه برای اطمینان از بازگرداندن سفته ضمانت چیست؟ درج مبلغ و تاریخ اخذ سفته در قرارداد کار و دریافت رسید کتبی از کارفرما در زمان تحویل سفته، بهترین راه برای مستندسازی این موضوع است.
